Kennis doorgeven is een ware kunst

Als je iets niet simpel kunt uitleggen, dan snap je het niet goed genoeg. A. Einstein.

Ready, stage, go! De afgelopen weken was ik super blij om weer vier presentaties te hebben mogen geven over mijn grote hobby sterrenkunde en "het leven in het Universum". Vol enthousiasme (en ook een beetje plankenkoorts) stond ik voor vier diverse groepen over mijn onderzoek te vertellen. Twee vonden plaats in een klaslokaal, eentje vond plaats op een poppodium en de laatste zelfs in een bar! Maar wat heeft dit nou te maken met de uitspraak van Albert Einstein in de titel van deze blog?

De uitspraak beschrijft goed wat mijn insteek is als ik iets wil uitleggen, hoe ik me voorbereid op verschillende praatjes en hoe beslis over waar ik precies over ga praten. Ik altijd antwoord kunnen geven op de volgende vragen: "Waar ben ik enthousiast over op het moment?", "Hoe lang heb ik om hierover te vertellen?", "Wat weet mijn publiek over het onderwerp?", maar voornamelijk: "Wat wordt mijn take-home message?"

"Alles moet zo eenvoudig mogelijk worden gemaakt, maar niet eenvoudiger" aldus A. Einstein.¹ Soms zit ik naar een presentatie te kijken en gaat alle informatie het ene oor in en het andere oor uit. Aan het einde van het praatje stel ik nog een vraag en krijg ik een antwoord die voor mij nog verwarrender is dan de presentatie. Voor mij persoonlijk is het altijd de kunst om de dingen over te dragen door ze zo eenvoudig mogelijk maken zonder hun essentie te verliezen of te beïnvloeden. Aan het einde van mijn praatje wil ik een deel van mijn kennis overgedragen hebben. Als wetenschapper durf ik te zeggen dat een grote angst van sommige wetenschappers is dat wanneer een moeilijke theorie te veel vergemakkelijkt wordt, datgene wat je zegt niet meer helemaal precies klopt. Daarnaast is er een angst dat je 'minder slim' overkomt dan dat je bent, omdat alles wat je vertelt 'eenvoudig' is. Zo kwam een leerling na de presentatie naar me toe, om mij te vertellen dat hij/zij nooit sterrenkunde zou gaan studeren. Dat was te makkelijk voor hem/haar. Een goede balans waarbij het publiek je presentatie begrijpt, maar deze niet te eenvoudig is, is dus cruciaal.

In de laatste twee weken kwam ik bij het voorbereiden van mijn praatjes nog een mooie theorie tegen, waarbij ik weer ging nadenken over de quote van Einstein. Deze theorie staat ook wel bekend als de "IJsbergtheorie".
De kracht van het weglaten - IJsbergtheorie • De dichtheid van ijs is ongeveer 10% kleiner dan de dichtheid van water. Hierdoor blijven ijsbergen (deels) drijven op het water. Het grootste deel van de berg ligt onder het water. We zien dus alleen maar een klein deel van het ijs. De Amerikaanse schrijver Ernest Hemingway beschreef zijn manier van schrijven met het principe van een ijsberg.

Ernest zegt dat hoewel je als lezer alleen het topje van de ijsberg kan zien, je toch ook weet dat er nog veel ijs (kennis) is die het topje ondersteunt. Hij noemt dat wanneer een schrijver de ijsberg nog iets dieper in het water laat zakken, de ijsberg een nog steverige ondersteuning krijgt. Alleen wanneer een schrijver iets weglaat omdat hij de kennis niet heeft, zit er een gat in de ondersteuning wat het verhaal niet ten goede doet.

Ik durf mijn manier van presenteren ook te vergelijken met deze ijsbergtheorie. Wanneer ik een presentatie geef voor een publiek laat ik ook alleen het topje van de ijsberg zien. Voor mij is het belangrijk dat als ik het over een onderwerp heb ik ook het ijs onder water (de kennis) kan laten zien wanneer ik er vragen krijg. Mijn eigen variatie op Ernest's ijsbergtheorie dus.

Belangrijke les 5: Bedenk voor het maken van een presentatie hoe groot "de ijsberg" is die je wilt laten zien. Alleen wanneer je een duidelijk beeld hebt van de hele berg kan je gaan nadenken over wat het topje van de ijsberg is.

¹ Deze quote van Albert Einstein is meerdere malen besproken. Wetenschappers wete niet zeker of hij dit wel precies op deze manier heeft gezegd. Men denkt dat het een geïnterpreteerde samenvatting was van een van de uitspraken in zijn les in 1933. Hier noemde hij dat "het nauwelijks kan worden ontkent dat het hoogste doel van alle theorie is de onherleidbare basiselementen zo eenvoudig en zo weinig mogelijk te maken zonder de adequate weergave van een enkel ervaringsgegeven te moeten opgeven". Een hele mond vol dus!